«Қаланың көңіл — күйі футболға байланысты. Егер жеңсек, дүйсенбі күні барлығының өнімділігі жоғары» дейді бұрынғы үш дүркін әлем чемпионы. Бүгінде Асхат Шахаров Ақтөбе облысының әкімі қызметінде, Tengrinews.kz сайтынан алынған.
Өңір басшысы мен оның қарамағындағы қызметкерлердің ПӘК-і тағы қандай факторларға байланысты? Олар облысты дотациялық емес, кіріс әкелетін аймаққа қалай айналдырмақ? Әр жаз сайын ақтөбеліктерді әбігерге салатын жағымсыз иіс мәселесін неліктен әлі күнге дейін шеше алмай отыр?
Tengrinews.kz аймақ басшыларымен және өзге де шенеуніктермен сұхбат сериясын жалғастыруда. Бұл жолы журналистер Асхат Шахаровқа жол, өңір бюджеті, қоқыс, медицина және «Актөбе» ФК жанкүйерлері туралы сұрақтар қойды.
Сондай-ақ, осы сұхбатты Tengri TV YouTube арнасынан көре аласыз.
— Біз сұхбатқа дейін Ақтөбе тұрғындарымен сөйлестік. Жиі кездескен үш шағым: жол, жарықтандыру және көгалдандыру. Жолдан бастайық.
— Иә, жолдар ең өзекті тақырып. Тұрғындар бұл мәселе бойынша ұзақ уақыт бойы қиналды. Алайда қазір көп жұмыс атқарылуда. Үкімет бізді қолдайды. Жыл сайын шамамен 25 миллиард теңге бөлінеді, ал биылғы жобалардың жалпы көлемі 67 миллиард теңгені құрайды. Бұл тұтас аймақ бойынша 187 нысан дегенді білдіреді.
Бұл тек қала ғана емес, ауылдар мен шалғайдағы елді мекендерге апаратын тас жолы.
Егер жыл басында бізде нормативтерге сәйкес келетін жолдардың 78%-і болса, онда осы жобаларды іске асырғаннан кейін шамамен 82%-ке көтерілеміз. Бірақ, шынымды айтсам, бұл әлі де аз. Жолдардың сапасы бойынша біз соңғы үштікте тұрмыз және жақсы деңгейге көтерілу үшін тағы екі-үш жыл белсенді жұмыс істеу қажет.
Мәселе біздің континентальды климатымызда. Көктемде және күзде температураның өзгеруімен су асфальттың астына түсіп, қатып, кенеп бұзылады. Сондықтан үнемі жөндеуге, жамауға, қалпына келтіруге тура келеді. Бірақ біз бәрі бұзылғанша күтпей, тез әрекет етуге тырысамыз.
Әрине, халқымыз талапшыл, бұл — дұрыс. Күн сайын шағымдар түседі, біз олардың әрқайсын қарастырып, шешуге тырысамыз. Кейде – қатаң түрде. Егер бір мәселе қайта-қайта көтерілсе, демек біреу өз жұмысын дұрыс атқармаған. Мен әрдайым қызметкерлеріме айтамын: бір шағым – болуы мүмкін, ал екіншісі – жүйелі қате деген сөз.
— Сондықтан бұл мәселені әрдайым жеке бақылауымда ұстаймын.
Иә, кейде оңай емес, кейде айтылған сын жүрекке тиеді. Бірақ шынымды айтсам, жыл сайын қаланың жақсарып келе жатқанын көру – қуантады.
— Тағы бір жиі айтылатын шағым – қалалық жарықтандыру. Неге сонша көп арыз түседі?
— Қала тез өсті. Он жылдай бұрын жеке тұрғын үй құрылысына жер телімдері белсенді түрде таратылды. Қазір бес–алты жылдан бері мораторий бар, бірақ сол кезде пайда болған жаңа массивтердің көбі дайын инфрақұрылымсыз – оның ішінде жарықсыз қалып қойды. Сондықтан шағым көп, бұл – объективті жағдай.
Біз не істеп жатырмыз: 5,5 миллиард теңгеге шамамен 10 мың жарық нүктесін орнату және ауыстыру жобасын іске қостық. Биыл жұмыстардың негізгі бөлігін аяқтап жатырмыз, толық бітуі – келесі жылы. Сонда қамту деңгейі жақсарып, шағым саны едәуір азаяды.
— Үшінші жиі көтерілетін мәселе — жасыл желектің аздығы. Аулада ағашты кеседі, бірақ орнына жаңасын екпейді. Көгалдандыру қалай жүріп жатыр?
— Ережелер қатайтылды: заңсыз ағаш кессе, «1-ге 10» қағидаты әрекет етеді — бір ағашты кессең, он ағаш отырғызуға міндеттісің. Бұған қоса қылмыстық жауапкершілік те бар.
Біз тәсілді өзгертіп жатырмыз: Астананың тәжірибесін алып, кездейсоқ «сеянц» екпей, жергілікті климатқа бейімделген, 2–3 жылдық, тамыр жүлгесімен бірге көшеттер отырғызамыз. Бұл – жерсіну деңгейін арттырады. Жұмысқа дипломды дендрологтар тартылады: олар климатқа төзімді ағаш түрлерін анықтап, топырақ, отырғызу схемаларын белгілейді. Ірі көшеттерге арналған арнайы техника да алдық.
Жергілікті питомниктерді дамыту маңызды — көбіне олар жекеменшік. Олар бейімделген көшет өсіріп, қалаға ұсынады. Президент көгалдандыру бойынша жоғары міндет қойып отыр, сондықтан біз үшін ең маңызды көрсеткіш — ағаштардың жерсіну пайызы.
Жуырда, мысалы, туранга ағашын отырғыздық — мың жылға дейін өмір сүретін символдық ағаш. Қалада және әуежай маңында «туранга жолағын» қалыптастыруды жоспарлап отырмыз. Бұл — кішкентай, бірақ маңызды қадам: бізге жасыл белдеу сөз жүзінде емес, нақты ландшафтта қажет.
— Біз Актөбе көшелерімен жүріп, шамамен отыз адамның пікірін сұрадық. Бір қыз былай деді: «Облысымызда жер астында Менделеев кестесінің жартысы жатыр, бірақ жалақы – 100, көп болса 250 мың». Не айтар едіңіз?
— Барлығы адамның қай жерде жұмыс істейтініне және оның біліктілігіне байланысты. Әрине, қызмет көрсету саласы немесе студенттердің қосымша жұмысы болса, табыс та төмен болады. Ал кеңірек қарасақ — статистика бойынша, биыл өңірдегі орташа жалақы он пайызға өсіп, шамамен 394 мың теңгені құрады.
Бұл — орташа көрсеткіш, біреу аз алады, біреу көп алады. Бірақ өсуге мүмкіндік бар. Қайта даярлау, біліктілікті арттыру бағдарламаларын белсенді дамытып жатырмыз. Егер адам көбірек табыс тапқысы келсе, мемлекет жаңа дағды алуға және жақсы жалақысы бар жұмыс табуға көмектеседі.
— Бірақ 394 мың — «орташа» үшін аса көп емес. Актөбеде қай жерде көбірек табуға болады?
— Ең алдымен өндірісте және жаңа кәсіпорындарда. Биыл 50 мыңнан астам жұмыс орны құрылуда, оның шамамен 40 мыңы қамтылған. Егер адам ресми жұмыс істеп жүрсе — демек, жағдайы мен жалақысы оны қанағаттандырады.
Біз жұмыс берушілердің барлық нормаларды сақтауын департамент, кәсіподақтар және бірлескен тексерулер арқылы қадағалаймыз. Шағым түскен жерде әрқайсысын жеке қарап шығамыз.
Сонымен қатар ірі кәсіпорындарда жыл сайын жалақы қаралады, премиялар мен «он үшінші жалақы» беріледі. Бизнеспен үнемі байланыстамыз, және ашық айтамын — мұндай мәселеде әрқашан тұрғындардың жағындамыз.
— Маңғыстау — теңіз, Атырау — мұнай, Астана — саясат, Алматы — таулар. Ал Актөбе несімен ерекшеленеді?
— Актөбе географиялық тұрғыда Батыс Қазақстанның дәл ортасында орналасқан. Бар жол осы жерде түйісетіндей әсер етеді. Адам ағзасындағы жүрек қан айдайтыны сияқты, осы жерден жолдар мен ағындар бүкіл елге тарайды.
Біз авиа-, авто- және теміржол магистральдарының тоғысындағы аймақпыз. Бұл бізге үлкен артықшылық — логистика. Өңірден басқа аймақтарға да, Ресейге де жету оңай. Яғни, бізде өндірілген кез келген өнімді нарыққа тез шығаруға болады.
Актөбе — өндірістік өңір, әрі салалары алуан түрлі: ауыл шаруашылығынан бастап тау-кен өнеркәсібіне дейін. Туристік және логистикалық әлеуеті де бар. Президент біздің әуежайды мультимодальды хабқа айналдыруды тапсырды — бұл бағытта белсенді жұмыс жүріп жатыр.
Және тағы бір ерекшелік — Актөбе өте жас қала. Университеттер көп, жастар көп, энергия көп. Вечер кезінде қаланың қарқыны анық сезіледі — тірі, тыныс алып тұрған қала. Әрине, футбол — бұл бөлек әңгіме. «Актобе» клубы бар, стадион әрқашан лық толы. Бәлкім, біздің «фишка» — осы энергияда, динамикада, адамдарда шығар.
— Қазақстандағы табысты өңірлер — Атырау, Астана, Алматы. Қалғандары дотация алады. Актөбеде жағдай қалай? Жалпы бюджет қандай, өз кірістеріңіздің үлесі қанша?
— Қазір өз кірістеріміз шамамен 320 миллиард теңге. Бірақ бұл шек емес. Ең бастысы — инвестиция есебінен өсіп келеміз. Жаңа инвестициялар — жаңа кәсіпорындар, жаңа жұмыс орындары және салық. Ескі зауыттарға ғана жүктеме арттыруды қаламаймыз — бар бизнес қалыпты жұмыс істеуі маңызды.
Сондықтан басымдық — сыртқы және тікелей шетелдік инвестицияларға. Биылғы жоспар — 1 миллиард доллардан жоғары, және біз бұл бағытта сенімді алға жылжып келеміз.
— Бұл инвестициялар тек сіздердің өңірге ме?
— Иә, тек біздің өңірге. Биыл Қытайға бардық, онда Мемлекет басшысы инвесторларды өзі шақырды. 1,2 миллиард долларға жобаларға қол қойылды, жер телімдері бөлінді, жұмыстар басталып кетті.
Бұдан бөлек, шетел компанияларымен тағы бірнеше бағыт бар — тағы 1,2 миллиард доллар көлемінде. Бұл жай меморандум емес — нақты іске асып жатқан жобалар.
Олардың ішінде — жел электр станциялары және табиғи ресурстарды игеру жобалары бар. Барлығы қоғамдық тыңдаудан өтеді, алдағы екі жылда толық аяқталады.
— Сонда жоспарды асыра орындадыңыздар ма?
— Дұрысында, бұл жобалар екі жылға бөлінген. Мен оларды біз шетелдік компаниялармен қалай жұмыс істейтініміздің мысалы ретінде келтірдім. Инвестициялық нарық — тірі, бәсеке жоғары. Сол себепті біз үнемі келіссөздер жүргіземіз, елшілермен кездесеміз.
Қазір көптеген қытай және ресей компаниялары өңірге қызығушылық танытып, қосымша өндіріс ашуды жоспарлап отыр. Бұл біз үшін маңызды — жаңа жұмыс орындары, салық, аймақтың дамуы.
Басты міндет — инвесторға Актөбе облысында жұмыс істеу ыңғайлы болуын қамтамасыз ету. Біз оларды жобаның басынан іске қосылғанға дейін бірге сүйемелдейміз.
— Қытаймен 1,2 миллиард долларға жасалған жобалар туралы айттыңыз. Бұл қандай кәсіпорындар?
— Бұл — жер қойнауын пайдалану және жаңартылатын энергетика саласындағы жобалар. Ең бастысы — бұл таза қытайлық компаниялар емес, бірлескен кәсіпорындар. Біздің бизнесмендер қытайлық әріптестерімен бірігіп жұмыс істейді. Біз олардың технологиясы мен тәжірибесін алып, олардың нарығына шығамыз. Бұл — өзара тиімді әріптестік.
Нақты айтар болсақ: бір ірі жобаның бағыты — жел электр станциялары. Өңірге бүгіннің өзінде шамамен 500 мегаватт қосымша қуат қажет, жаңа өндірістерге байланысты бұл қажеттілік өсіп жатыр. Сондықтан ЖЭК — біз үшін басым бағыт.
Қытайлық әріптестермен бірге жоба іске асуда, екі жыл ішінде өңірге қосымша 450 мегаватт береді.
Барлық жобалар қоғамдық тыңдаудан өтеді — не, қайда, не үшін салынатыны тұрғындарға ашық айтылады. Бұл — принципті ұстаным.
— Жел станциясынан бөлек қандай жобалар бар?
— Мысалы, биыл мұнай-газ саласына арналған металл жабдықтарын өндіретін зауыт іске қосылады. Оны біздің және қытайлық серіктестер бірлесіп жүзеге асырып жатыр.
Қытай инвесторлары жобаларды таңдауға өте мұқият қарайды: нарықты, сұранысты, кәсіпорындарды зерттейді. Бір реттік емес, ұзақмерзімді жұмыс маңызды.
Біз де талап қоямыз: жұмысқа жергілікті кадрларды алу — басты шарт. Шетелдік мамандар тек жергілікті ресурстар түгел пайдаланылған жағдайда ғана тартылады. Сонымен бірге олар біздің мамандарды оқытады.
Технология — кез келген жобаның ең қымбат бөлігі. Сондықтан колледждер мен дуалды оқытуға ерекше көңіл бөліп жатырмыз. Заманға сай құрал-жабдық алып, зертханаларды жаңартып, түлектердің бірден үлкен кәсіпорындарға жұмысқа тұра алуын қамтамасыз етудеміз.
Жастар үшін жоғары технологиялық өндіріс Актөбеде де бар екенін көрсетуіміз керек.
— Өңірдің қазіргі бюджеті қандай?
— Бүгінгі бекітілген бюджет шамамен 680 миллиард теңге. Оның бір бөлігі — өз кірістеріміз, бір бөлігі — республикалық бюджеттен берілетін трансферттер. Қазір салық реформасы жүріп жатыр, және бізге жаңа салық түрлері мен шығын міндеттері біртіндеп беріліп жатыр. Бұл — дұрыс: өңір өз-өзін қамтамасыз етуі тиіс.
Актөбе — әлеуеті зор аймақ. Әлі ашылмаған салалар бар. Үкімет бізді қолдап отыр — мысалы, арнайы экономикалық аймақ құру, Хромтау мен Актөбеде индустриялық аймақтарды кеңейту. Егер мұндай қолдау көрсетілсе — өңір перспективалы деген сөз.
Бизнеспен және инвесторлармен жиі кездесеміз, оның ішінде жабық форматта да. Бұл — өте маңызды: кәсіпкерлер өңірде даму үшін барлық жағдай бар екенін сезінуі тиіс.
Біздің мақсат — біртіндеп өңірді республикалық бюджетке тәуелділіктен шығару. Өзім айтатындай, «қаржылық иммунитет» қалыптастыру — яғни өз ресурстарымен өмір сүріп, дами алатын деңгейге жету.
— Демек, 320 миллиард — өздеріңіз табатын қаражат, ал 360 миллиард — дотация. Қай кезде толықтай өз күшіңізбен жаба аласыздар?
— Иә, шамамен солай. Бірақ бір нәрсені түсіну маңызды: 320 миллиард теңге — бұл жоспарлы көрсеткіш. Біз әдетте жоспарды асыра орындаймыз, және қазіргі динамикаға қарасақ, алдағы үш жылда өз-өзін қаржыландыру деңгейіне шығуымыз әбден мүмкін.
Бұл үшін барлық құралдар бар: инвестиция, экспорт, логистиканы дамыту. Әуежай арқылы Қытайдан, Түркиядан және басқа елдерден жүк ағыны келіп жатыр. Тауар айналымын белсенді дамытып отырмыз, қай жер әлсіз екенін көріп, сол бағыттарда инвесторларға жаңа кәсіпорындар ашуды ұсынамыз.
Ерекше рөлді еркін экономикалық аймақ атқарады. Біз онда импортты алмастыруға және сұраныс жоғары өнім өндіруге арналған алаң қалыптастырып жатырмыз. Осы жобалардың бәрі іске қосылғанда, өңірдің әлеуеті толық ашылады. Мен сенімдімін: үш жылдан кейін Ақтөбе өзін толық қамтамасыз ете алады.
— Президент Ақтөбе әуежайын мультимодалды хабқа айналдыруды тапсырды дедіңіз. Жаңа әуежай салу жоспары жоқ па? Әлде бұл тым қымбат па?
— Қаланың бас жоспарына қосалқы әуежайға арналған жер телімі енгізілді. Болашақты ойлап отырмыз. Мүмкін, уақыт өте келе әуежайды көшіруге тура келетін шығар — қала өсіп жатыр, жүктеме артып келеді. Бірақ қазір бұл бірінші кезектегі міндет емес: жоба өте қымбат, және әзірге Министрліктің жоспарына енбеген. Қазіргі әуежай барлық функцияны атқарып отыр. Сондықтан әуежайды көшіру — бұл келешектің мәселесі, жақын аралықта емес.
(Анықтама: 2022 жылы Асхат Шахаров қала әкімі болып тұрған кезде, әуежайды Маржанбулак бағытына көшіру туралы айтқан еді: “Қазіргі әуежай СНиП талаптарына толық сәйкес келмейді”, — деген болатын.)
— Енді кәріз-тазарту құрылғылары туралы. Адамдар, әсіресе жазда, иіске жиі шағымданады. Терезе ашу мүмкін емес дейді. Бұл жоба не болып жатыр?
— Бұл мәселені жасырмаймыз. Шынымен, ескі КОС мүмкіндігінің шегінде жұмыс істеп тұр, әрі мәселені шешуге үлкен қаржы қажет. Қазір жоба Еуропалық қайта құру және даму банкімен (ЕҚДБ) бірге іске асырылуда. Барлық құжат дайын, конкурстық рәсімдер өтті. Мердігерлерді таңдаудың екінші кезеңі аяқталды, жақын арада жеңімпаз компаниямен келісімшартқа қол қойылады.
Иә, процесс ұзаққа созылды. ЕҚДБ талаптары өте жоғары, сондықтан тексеру екі кезеңмен өтті. Бірақ соның нәтижесінде біз сапалы мердігер мен заманауи технология аламыз.
Жалпы, құрылыстың өзі бір жарым–екі жыл уақыт алады. Жаңа нысан тәулігіне 130 мың м³ сарқынды суды тазалай алады. Бұл иіс мәселесін толық шешеді.
Ал әзірше, құрылыс аяқталғанға дейін, профилактикалық шаралар жүріп жатыр — күкіртсутегін бейтараптандыратын арнайы ерітінділер қолданылады. Бұл бағытқа бюджеттен қаражат бөлінеді, ал экоактивистер мен қоғам өкілдері бақылап отыр.
— Жобаның құны қанша?
— ТЭН бойынша шамамен 53 миллиард теңге, бірақ нақты сома сараптамадан кейін белгілі болады.
— Сонда ақтөбеліктер екі жылдан кейін терезені еркін аша алады ғой?
— Иә, дәл солай. Тіпті құрылыс кезінде де иісті азайтып, бақылауда ұстаймыз. Бұл мәселе — біздің де, экологтардың да тұрақты бақылауында. Адамдардың жайлы өмірі мен экология — маңызды шарт.
— Экология бойынша, әсіресе өзендер мен хромның жоғары мөлшері туралы көп жазып жатыр. Не айта аласыз?
— Хром зауыты 1957 жылдан бері жұмыс істейді, технологиялардың бір бөлігі ескіргені рас. Экология министрлігімен бірге кәсіпорынды жаңғырту бойынша жол картасы бекітілді. Бұл — қымбат, бірақ қажет. Бір жағында экология, екінші жағында — жұмыс орындары мен салық түсімі, сондықтан тепе-теңдік керек.
Бұл мәселемен айналысатын жұмыс тобы 2023 жылдан бері бар. Қазір өзенге түсетін шайынды сулардан алты валентті хромды толық жою мүмкіндігін іздеп жатырмыз. Әзірге 100% әдіс жоқ, бірақ концентрацияны айтарлықтай азайтатын технологиялар бар. Біз экология бойынша БҰҰ өкілдігімен жұмыс істеп отырмыз — олар халықаралық тәжірибені енгізуге көмектесуге дайын.
Министрлік өз тарапынан тұрақты мониторинг жүргізеді, кәсіпорындарды тексереді, тапсырма береді, қажет болса айыппұл салады. Жұмыс жалғасып жатыр, және бұл — біздің басым бағыттарымыздың бірі.
— Модернизация қымбат дедіңіз. Қаншамың теңге туралы сөз болып отыр?
— “Қазхром” компаниясы алдағы үш жылда 80 миллиард теңге инвестиция құймақ. Қазірдің өзінде жаңа 3-ші және 4-ші цехтар жұмыс істеп тұр — заманауи технологиялармен, шығарындыларды барынша азайтуға мүмкіндік береді.
Қазір шығарындылар іс жүзінде шекті нормаға сәйкес. Кәсіпорын экологтары да растап отыр. Бұдан бөлек, экоактивистерге арналған ашық экскурсиялар үнемі өткізіледі.
Қай жерде артық шығарындылар болса — дереу әрекет етеміз. Активистермен ортақ чат бар — деректер датчиктерден тікелей түседі. Қай жерде ауытқу байқасақ, экология департаменті мен кәсіпорын басшылығын бірден қосамыз.
Бір қиындық — кәсіпорындар бір санитарлық аймақта орналасқан. Сондықтан қай зауыттан шыққанын нақты анықтау әрдайым мүмкін емес. Бірақ қазір әр кәсіпорынға өз датчиктерін орнату міндеті қойылды. Жүйе толық іске қосылғанда, тұрғындар қаланың және облыстың экологиялық жағдайын нақты уақыт режимінде көре алады.
— Бұл тек жоспар ма?
— Жоқ, бұл қазірдің өзінде жүзеге асып жатыр… Иә, сомалар үлкен, технологиялар күрделі, бірақ жұмыс жүріп жатыр, нәтижесі болады.
— Қазір жасанды интеллект пен цифрландыру туралы көп айтылады. Ал Ақтөбеде нақты не жұмыс істеп тұр?
— Бізде барлық салаға — мемлекеттік қызметтен бастап өнеркәсіпке дейін — цифрлық технологиялар мен жасанды интеллект енгізудің үш жылдық жоспары бар. Бұл жай сөз емес. Көп процесс қазірдің өзінде цифрланды.
(Медорталыққа экскурсия.)
— Мысалы, денсаулық сақтауда: жүйе онкологиялық ауруларды ерте анықтауға көмектеседі. Аудан орталығында түсірілім жасап, суретті жібере алады, ал алгоритм дәрігерге нені тексеру керегін көрсетіп береді.
Адам көзі байқамағанды жүйе көреді. Телемедицина, “дәрігер–дәрігер” және “дәрігер–пациент” онлайн-консультациялары — бәрі жұмыс істеп тұр.
(Келесі нысан — “Ақтөбе” футбол академиясы.)
— Бізде 660 бала бар, — дейді тренер. — Олар мұнда футболмен қатар тәртіпті де үйренеді.
Әкім жымиып:
— Мен өзім жиі матчқа барамын. Қаланың көңіл күйі футболға тікелей байланысты — жеңсе, дүйсенбіде бәрінің ПӘК-і жоғары болып жүреді.
— Сіз самбошы бола тұра саясатқа қалай келдіңіз?
— Шын айтсам, саясатқа спорттан бірден келген жоқпын. Спортпен 8 жастан 24 жасқа дейін айналыстым. Балалық пен жастық залда өтті. Сосын карьерамды аяқтап, жаңа жол іздедім.
Қоғамдық өмір басталды. Қалалық мәслихат депутаты, кейін облыстық. Одан әрі — мемлекеттік қызмет: екі ауданның әкімі, кейін қаланың әкімі. Бұл жол маған жүйенің қалай жұмыс істейтінін нақты түсінуге мүмкіндік берді.
Сондықтан “спорттан саясатқа” деу толық дұрыс емес. Әуелі бұл хобби болды, кейін жақсы нәтижеге жеттім, және өзімді жаңа салада сынап көргім келді.
Мен әрқашан бір нәрсені ұстандым: “ең жақсы жұмысты” іздеме. Саған не тапсырылса — соны адал орында. Қай жерде болсаң да, бар күшіңмен жаса. Нәтиже өзі сөйлейді.
(Анықтама: Асхат Берлешұлы Шахаров — қазақстандық мемлекет қайраткері және спортшы. Ол экономика ғылымдарының докторы, Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген спорт шебері, самбодан үш дүркін әлем чемпионы және дзюдодан әлем чемпионатының қола жүлдегері. Ол Қазақ спорт және туризм академиясын, Рысқұлов атындағы Қазақ экономика университетін бітірген және Ресей Президентінің жанындағы Халық шаруашылығы және мемлекеттік басқару академиясында (РАНЕПА) аспирантураны бітірген. Ақтөбеде мұғалім болып жұмыс істеді, Олимпиадалық резерв орталығын басқарды және мәслихат депутаты (парламент) болды. Кейінірек Қаратөбе және Зеленов аудандарының, содан кейін Ақтөбе қаласының әкімі (2020-2022) болды. 2023 жылдың 5 қыркүйегінен бастап Ақтөбе облысының әкімі қызметін атқарды.)
— Тағы бір бағыт — қауіпсіздік. Президент келгенде, біз оған жаңа полицияның жағдайлық орталығын көрсеттік. Жүйе камералардағы деректерді өзі талдайды: күмәнді әрекетті, тасталған заттарды анықтайды, құқықбұзушылықтың алдын алуға көмектеседі. Әсіресе мектептер мен қоғамдық орындарда маңызды.
— 2016 жылғы теракт туралы. Қандай шаралар қабылданып жатыр?
— Негізгі мәселе — діни сауатсыздық. Сол адамдар фанатизмге сондықтан барған. Олар да өкінеді, жазаларын алды. Қазір басты бағыт — алдын алу, діни білім беру.
Аймақта сегіз орталық бар, түсіндіру жұмыстарын жүргізеді. Бір оқиғаға қарап қорытынды жасауға болмайды.
10 жылда мұндай жағдай қайталанған жоқ. Дұрыс бағытта келе жатырмыз, бірақ босаңсуға болмайды.
(Ситуациялық орталықтағы көрініс…)
Камералар, картадағы патрульдер, автоматты айыппұлдар.
— Заң алдында бәрі тең. Шенеунік болса да — хаттама толтырылады.
Үй камералары, мектептер, вокзалдар — бәрі бір жүйеге қосылған. Компьютерлік көру нөмірлерді де, жүздерді де таниды. Біреу арт жақта әзілдейді:
— Қала бақылауда — енді нақты.