Бүгінгі таңдағы сандық дәуір – мүмкіндіктер әлемі. Ақпарат қолдың ұшында, ал әлеуметтік желі – жастардың күнделікті тыныс-тіршілігінің ажырамас бөлігі. Алайда соңғы зерттеулер мен бақылаулар жастар арасында жаңа құбылыстың көбейіп келе жатқанын көрсетеді: цифрлық шаршау (digital fatigue).
Жылдам тұтынатын контент, үздіксіз жаңалықтар тасқыны, “мінсіз өмір” көрсететін ленталар адам психикасына байқалмай әсер етеді. Студенттер арасында жүргізілген сауалнамаларға сәйкес, жастардың 62%-ы күніне кем дегенде 5–6 сағат әлеуметтік желіде отырады. Бұл тек көңіл көтеру ғана емес, сонымен қатар шаршаудың, күйзелістің жаңа түріне алып келетін әдетке айналған.
Әсіресе TikTok пен Instagram-дағы тоқтаусыз видеолар адамдарды ақпаратты терең қабылдамай, жай ғана жылжыта беруге үйретеді. Бұл миға қысым түсіріп, концентрацияны төмендетеді. Көп студенттің “басым ауырып кетеді”, “уақытым білінбей өтеді”, “оқу оқуға мотивация жоқ” деп шағымдануы – соның айғағы.
Сонымен қатар цифрлық шаршау адамның өз-өзіне деген көзқарасын өзгертеді. Басқалардың жетістіктерін салыстыра беру өзін төмен сезінуге әкеледі. Бұл әсіресе 17–22 жас аралығында жиі байқалады. Бір қарағанда зиянсыз көрінетін лента қарау – адамның ішкі әлсіз тұстарын қозғайтын қуатты құрал.
Дегенмен бұл мәселенің шешімі жоқ емес. Сарапшылар әлеуметтік желіден шағын демалыс алып, контент тұтынуға уақыт лимитін қоюды, таңертең оянған сәтте телефонға жүгінбеуді, офлайн хобби қалыптастыруды ұсынады. Бұл әдістер жасөспірімдер мен студенттер арасында жақсы нәтиже беріп келеді.
Әлеуметтік желіні мүлде өшіру міндет емес, бірақ онымен сау қарым-қатынас орнату – бүгінгі буынның ең маңызды дағдысы. Цифрлық әлем дамып жатқанда, адам өз денсаулығы мен санасын да ұмыт қалдырмауы тиіс.
Шуглабану ДУЗЕЛБАЙ